解析力学

コリオリの力

回転球面上で、運動する物体に作用する力を考える。
座標設定を上図の様にし、S_{\small 1}系からS系への軸の回転を伴うとする。
z軸を軸とした回転を設定し、S_{\small 1}系とS系のy軸がなす角を\phiとする。
この際、角速度を\omega、経過時間をtとすると、\phi=\omega tとなる。
S系からS_{\small 1}系への変換はS系の座標を(x,y,z)S_{\small 1}系の座標を(x',y',z')とすると、

 \begin{pmatrix} x' \\ y' \\ z' \end{pmatrix} = \begin{pmatrix} \cos \phi & -\sin \phi & 0 \\ \sin \phi & \cos \phi & 0 \\ 0 & 0 & 1 \end{pmatrix}\begin{pmatrix}{\Large x} \\ {\Large y} \\ {\Large z}\end{pmatrix}

となる。
このとき(x',y',z')の運動エネルギーは、

\begin{array}{lcl} T & = & \frac{1}{2}m(\dot{x'}^{2}+\dot{y'}^{2}+\dot{z'}^{2}) \\ & = & \frac{1}{2}m(\dot{x}^{2}+\dot{y}^{2}+\dot{z}^{2})+m\omega(x\dot{y}-\dot{x}y)+\frac{1}{2}m\omega^{2}(x^{2}+y^{2}) \end{array}

ポテンシャルエネルギーは位置に不変で、U(x,y,z)=U(x',y',z')からラグランジアンは、

L=\frac{1}{2}m(\dot{x}^{2}+\dot{y}^{2}+\dot{z}^{2})+m\omega(x\dot{y}-\dot{x}y)+\frac{1}{2}m\omega^{2}(x^{2}+y^{2}) -U(x,y,z)

このラグランジアンから運動方程式を求める。

\begin{array}{lcl} \begin{pmatrix}\frac{d}{dt}\left( \frac{\partial L}{\partial \dot{x}} \right) \\ \frac{d}{dt}\left( \frac{\partial L}{\partial \dot{y}} \right) \\ \frac{d}{dt}\left( \frac{\partial L}{\partial \dot{z}} \right) \end{pmatrix} & = & \begin{pmatrix} \frac{\partial L}{\partial x} \\ \frac{\partial L}{\partial y} \\ \frac{\partial L}{\partial z} \end{pmatrix} \\ \begin{pmatrix} m\ddot{x} \\ m\ddot{y} \\ m\ddot{z} \end{pmatrix} & = & \begin{pmatrix} 2m\omega x + m\omega^{2}x-\frac{\partial U(x,y,z)}{\partial x} \\ -2m\omega y + m\omega^{2}y-\frac{\partial U(x,y,z)}{\partial y} \\ -\frac{\partial U(x,y,z)}{\partial z}  \end{pmatrix} \end{array}

これをベクトルで表記すると、

m\ddot{{\bf x}}=2m\dot{{\bf x}}\times{\bf \omega}-m{\bf \omega}\times({\bf \omega}\times{\bf x})-{\bf \nabla}U

ここで、{\bf \omega}=\omega{\bf e}_{z}
第一項がコリオリの力、第二項が遠心力。